هرقدر هم تکنولوژی پیشرفت کند و آدم ها مدرن شوند، هر قدر هم نسخه دیجیتالی همه لوازم و امکانات ساخته و روانه بازار شوند، امکان ندارد چیزی بتواند جای گاری دستی پر از لبویی را بگیرد که وسط سرمای شب های زمستان، عطرش مشام هر عابری را نوازش می دهد!

واقعا چیزی خوشمزه تر از لبوی داغ زیر برف دانه دانه زمستانی پیدا می شود؟! حتی اگر عاشق چای و قهوه هم باشید، لبو چیز دیگری است و مطمئنا هر سال وقتی اولین تکه لبو را در دهان می گذارید، کلی خاطره خوب برای تان زنده می شود! البته برای خوردن لبو لازم نیست تا باریدن برف زمستان صبر کنید؛ همین الان لبوهای خوش رنگ و تازه در میوه فروشی ها در دسترس هستند و انتظار آشپزخانه شما را می کشند!

لبو یا لپتو؟!

در زبان آشور و بابل چغندر را لپتو می خواندند و در زبان آرامی لپتا و لیپتا؛ پس بعید نیست که اصل لبوی فارسی همین باشد! چغندر دو نوع است؛ یکی همین چغندر معمولی است که به رنگ بنفش تیره یا قرمز (لبو) وجود دارد و نوع دیگر آن چغندر قند و به رنگ زرد روشن است. برای آنکه پوست چغندر پخته به آسانی کنده شود، باید وقتی گرم است از آب گرم بیرون آورده و درون آب سرد قرار دهید تا به راحتی پوست آن جدا شود.

این سبزی خوش طعم و شیرین کالری بسیار کمی دارد و به صورت آبپز و به تنهایی، یک دسر خوشمزه است اما نهایت استفاده ای که معمولا ما ایرانی ها از آن می کنیم، در تزئین غذا یا نهایتا تهیه دسر ماست و لبوست!

درصورتی که اگر بدانید این خوراکی چقدر خاصیت دارد، حتما از آن استفاده بیشتری می کنید؛ به خصوص که هم عطر و طعم بی نظیری دارد و هم اینکه در تمام فصول سال در دسترس نیست. پس باید تا آخر زمستان، حسابی قدرش را بدانیم! البته قدیمی ها می گویند که پیش تر چغندر انواعی متنوع تر از امروز داشته است و حتی از برگ آنها بیشتر از مغز آن استفاده می کردند.

اما امروزی ها لبوی خوش آب و رنگ قرمز رنگ را به هر چیزی ترجیح می دهند و این روزها دسترسی به این گیاه زیر خاکی به یکی دو نوع محدود می شود. هر چند عطر لبو در فصل سرد و توی خیابان ها، هوش از سر هر کسی می برد اما برای جلوگیری از آلودگی های احتمالی، خانگی اش توصیه می شود. پس تا دیر نشده دست به کار شوید.

یک چغندر خوب. . .

چغندر خوب گیاهی است که زیاد در خاک نمانده باشد چون چغندری که زیادی رسیده باشد، برعکس سایر میوه ها که له می شوند، سفت می شود! برای شناسایی چغندر پیر هنگام خرید، خوب است بدانید این چغندرها معمولا گردنی باریک دارند و شیارهایی روی آنها ایجاد شده. چغندر خام به عسل گیاهی معروف است و در احادیث آمده که خداوند بعد از عسل، شفا را در چغندر قرار داده است و همین موضوع، نشان دهنده ارزش غذایی بالای چغندر است.

جالب اینجاست که با وجود مقدار زیاد قند در این گیاه و خطرات احتمالی برای دیابتی ها، اما مصلح آن یعنی داروی بیماری دیابت در برگ آن نهفته است، البته به شرط آنکه برگ تازه و سرحال را مورد استفاده قرار دهند.

از شیره تا گوشت لبو!

همه اجزای لبو مفید است؛ از ریشه، ساقه و برگ گرفته تا پوست و گوشتش! برگ چغندر خام باعث بهبود ورم طحال می شود، همچنین در طب سنتی توصیه شده که برای از بین بردن شوره و چربی مو، سر با جوشانده برگ چغندر شسته شود؛ این جوشانده نه تنها خاصیت ضدشپش دارد که از آن می توان برای درمان ترک دست و پا نیز استفاده کرد.

ضماد برگ چغندر با عسل هم برای رفع طاسی و زگیل موثر است و در طب سنتی توصیه شده است. حتی اگر برگ چغندر با حنا مصرف شود، برای رویاندن مجدد مو و زیبایی آن تاثیر زیادی خواهد داشت، همچنین می توان از چغندر به عنوان ضمادی برای پانسمان زخم و درمان تاول استفاده کرد.

در ضمن املاحی که در شیره چغندر وجود دارد، یک پاک کننده بسیار عالی کبد، کلیه و کیسه صفراست. از آنجا که چغندر ملین، نرم کننده و ادرارآور است، برای رفع یبوست عالی است، همچنین درمان کننده التهاب مجاری ادرار، مثانه و بواسیر بوده و برای رفع بسیاری از بیماری های پوستی مفید است.

نه چربی خون، نه بیماری قلبی و نه سرطان!

یافته های اخیر پژوهشگران نشان می دهد مصرف یک چغندر نیم کیلویی، ۳۵ درصد از فولات مورد نیاز بدن را تامین می کند و دریافت این مقدار کافی از فولات موجب کاهش سطح ترکیبی در خون به نام هموسیستئین می شود. در صورت افزایش این ترکیب در خون، عوامل ایجادکننده بیماری های قلبی افزایش می یابد. لبو از جمله سبزیجاتی است که سرشار از فیبرهای محلول بوده و باعث کاهش سطح کلسترول بد LDL می شود. لبو به خاطر رنگ منحصر به فردش سرشار از ترکیبات آنتی اکسیدان است.

ترکیبات آنتی اکسیدانی مانع از بروز سرطان شده و حتی از پیشرفت بیماری جلوگیری می کند و از این طریق نیز ریسک بروز بیماری های قلبی را کاهش می دهد. در چغندر ترکیباتی به نام کاروتنوئیدها و فلاونوئیدها وجود دارد که هم موجب کاهش کلسترول شده و هم از آسیب های احتمالی که رادیکال های آزاد به دیواره عروق وارد می آورند، جلوگیری می کند و نهایتا بروز سکته های قلبی را کاهش می دهد. به این دلیل مصرف چغندر آبپز همراه کمی شکر در این روزها بسیار مفید است، خصوصا در افرادی که سابقه بیماری های قلبی در آنها وجود دارد. از دیگر فواید لبو می توان به کنترل فشار خون بالا اشاره کرد؛ به این ترتیب که در هر ۱۰۰ گرم چغندر، ۳۸۰ میلی گرم پتاسیم وجود دارد که به کاهش فشار خون کمک می کند.

لبوخوری پیش از بارداری

همیشه پزشکان توصیه می کنند خوب است مادرانی که قصد بچه دار شدن دارند، حداقل ۲ تا ۳ ماه قبل از باردار شدن از مکمل اسیدفولیک استفاده کنند تا ذخایر کافی این ماده مغذی قبل از بروز بارداری فراهم شود زیرا کمبود اسید فولیک در این دوران آسیب های جبران ناپذیری به جنین وارد می کند که از آن جمله می توان به عقب ماندگی ذهنی و نقص در تشکیل لوله عصبی اشاره کرد. البته مطالعات جدید در شناسایی تاثیر مصرف چغندر در دوران بارداری نشان داده که مصرف مواد غذایی سرشار از فولات ازجمله لبو، باعث حفظ سلامت جنین می شود.

یک زیر خاکی مفید و مغذی

سم زدایی لبویی!

لبو سرشار از ریزمغذی گیاهی به نام بتالین (یکی از انواع رنگدانه های گیاهی قرمز و نارنجی) است که دو نوع از بهترین بتالین های موجود در لبو «بتانین» و «ولگازانتین» است و هردو خواص آنتی اکسیدانی، ضدالتهابی و سم زدایی دارند. البته این رنگدانه ها در محصولات دیگری از جمله کلم و ریواس هم پیدا می شوند. بتالین موجود در پوست و گوشت لبو به شما امکان استفاده از این خواص بی نظیر و تجربه یک زندگی سالم را می دهد.

فقط حواس تان باشد بعضی از بتالین ها با افزایش زمان طبخ از بین می روند. بهترین زمان بخارپز کردن لبو ۱۵ دقیقه (به صورت حلقه های نازک) یا کمتر و کباب کردنش زیر یک ساعت است. حتی می توانید لبو را به صورت خام و رنده شده همراه با ماست، هنگام صرف غذا میل کنید.

پیشگیری از ابتلا به سرطان!

تحقیقات آزمایشگاهی بر سلول های تومور انسان نشان داده که ذرات بتانین موجود در لبو می تواند با سرکوب آنزیم های ملتهب کننده، رشد سلول های تومور را کاهش دهد. در این آزمایش سلول تومورهای کولون، شکم، عصب، ریه، سینه، پروستات و بافت بیضه ای مورد بررسی قرار گرفتند و گرچه خواص پیشگیری از سرطان توسط لبو اثبات نشده اما دانشمندان با خوش بینی بیشتری بتانین و سایر بتانین های موجود در لبو را مورد بررسی قرار می دهند تا ارزش لبو در پیشگیری و درمان انواع خاصی از سرطان ها مشخص شود.

قرمز پرخاصیت

مفیدترین و بهترین بخش چغندر، برگ آن، بعد ساقه هایش و بعد از آن ریشه است که پخته آن همان لبوی خودمان است. وقتی چغندر پخته می شود، کالری موجود در آن به دلیل آزاد شدن کربوهیدرات ها و پروتئین ها بیشتر شده و راحت تر در دسترس سیستم گوارشی قرار می گیرد. این سبزی منبع بسیار خوبی از مواد معدنی و انواع ویتامین هاست. وجود فولات بسیار بالایی که در لبو دیده می شود، این سبزی را به یکی از خوراکی های مفید برای سیستم قلبی عروقی تبدیل کرده است. مطالعات نشان می دهد که مصرف منظم این سبزی احتمال بروز بیماری های قلبی را کاهش می دهد. این سبزی خوش رنگ با وجود طعم شیرینش کالری بسیار کمی دارد؛ هر ۱۰۰ گرم لبو فقط ۳۶ کیلوکالری انرژی دارد. پس بدون نگرانی لبوخوری کنید!

لبو نگو؛ بلا بگو

چغندر لبو مثل هویج دارای کاروتن است که در معده تبدیل به ویتامین A می شود و برای رفع ضعف بینایی بسیار مفید است. همچنین خوردن چغندر پخته ای که برگش سرخ رنگ باشد، برای رعشه بسیار موثر است. از ترکیب چغندر با آب هویج می توان برای دفع سنگ کیسه صفرا هم استفاده کرد. از آنجا که لبو دارای مقدار زیادی آنتی اکسیدان است، مصرفش می تواند درد مفاصل و همچنین نقرس را بهبود دهد.

از برگ و شربت چغندر غافل نشوید

شربت چغندر بهترین نوشابه، تقویت کننده بدن و دافع سموم بدن است. برای تهیه شربت چغندر کافی است با آبمیوه گیری آب ۳،۴ عدد چغندر خام را بگیرید و آن را با یک لیوان آب معدنی رقیق کرده و میل کنید.

از آنجا که زیاده روی در مصرف مفیدترین مواد هم مضر است، استفاده بیش از حد در مصرف لبو هم برای معده مضر است و ممکن است موجب دل پیچه شود. اگر زیادی لبو دوست دارید یا معده حساسی دارید، می توانید برای جلوگیری از دل پیچه، چغندر را همراه مقداری عدس بپزید و میل کنید. همچنین قند ریشه چغندر (لبو) برای مبتلایان به دیابت مضر است. در ضمن یادتان باشد برای پختن چغندر از ظروف آلومینیومی استفاده نکنید زیرا عنصر آلومینیوم با ریزمغذی های لبو ترکیب شده و خوراکی خوشمزه تان مسموم می شود!

از آب برگ این گیاه مغذی هم غافل نشوید. آب برگ چغندر برای درمان سردرد و دندان درد مفید است. به علاوه آنکه آب برگ آن به رفع قرمزی چشم کمک می کند و شما می توانید دو تکه پنبه را به این مایع آغشته کنید و روی چشمان تان قرار دهید. ضمن آنکه جوشانده برگ چغندر برای برطرف کردن شوره و چربی سر هم به کار می رود.

ستاره سمائی